Het belang van placebo-communicatie in de zorg
Andrea Evers, hoogleraar gezondheidspsychologie, heeft mijn hart gestolen. NU.nl heeft het interview voorzien van de alleszeggende titel; “Hoogleraar: Placebo-effect speelt rol bij alle behandelingen en medicijnen”.
In het artikel gaat zij nader in op het placebo-effect bij medische behandelingen. Patiënten die een positieve verwachting hebben van de uitkomst van de behandeling herstellen sneller en beter. “Bij de ene helft van de patiënten werd een operatie uitgevoerd en bij de andere helft niet. De patiënten dachten allemaal een operatie te hebben ondergaan. Nadien herstelden beide groepen even goed.”
Het omgekeerde effect bestaat ook en dit noemt Evers het Nocebo effect. “Uit onderzoek naar nocebo en de bijwerkingen van medicijnen blijkt dat mensen die gedetailleerd geïnformeerd worden over mogelijke bijwerkingen een grotere kans hebben daadwerkelijk meer klachten te krijgen dan mensen die deze informatie niet of minder gedetailleerd krijgen.”
Evers benadrukt het belang van goede communicatie. “Veel negatieve verwachtingen zijn weg te nemen door een arts of behandelaar. Bijvoorbeeld door goed geïnformeerd aan een behandeling te beginnen. Veel negatieve verwachtingen, zoals angst voor bijwerkingen, zijn door een arts of behandelaar weg te nemen. Misschien wil je ook helemaal niet alle bijwerkingen tot in detail kennen. Zeker niet als ze maar bij een klein deel van de gebruikers voorkomt. Overleg dat met je arts.”
Evers stelt: “Psychologie en geneeskunde werken nog vaak los van elkaar. Terwijl er grote winst te behalen valt wanneer we psychologische inzichten meer in de praktijk zouden inzetten. Het zou de gezondheidszorg naar een hoger plan tillen.” Voor haar baanbrekend onderzoek heeft zij eerder dit jaar de Stevinpremie van 2,5 miljoen euro ontvangen en dit geld gaat zij besteden aan vervolgonderzoek.
Goede communicatie vraagt permanente educatie
Regelmatig ben ik als trainer communicatie betrokken bij de opleiding Farmacie van de universiteit Utrecht en verzorg ik met mijn collega’s trainingen hospitality en klantvriendelijkheid in de zorg. Het goed en professioneel hanteren van emoties zoals angst, verdriet en boosheid is een hele klus. De meest uiteenlopende types en karakters kom ik tegen bij zowel de patiënten als bij de zorgprofessionals.
De nabije toekomst
Ik kijk nu al uit naar de resultaten van het vervolgonderzoek. Wat zou het geweldig zijn als er wetenschappelijk onderbouwde gespreksprotocollen of -richtlijnen komen. Communicatie die de genezing optimaal bevordert. Dit is niet alleen voor de artsen, maar ook voor de baliemedewerkers, polimedewerkers en verpleegkundigen een stap vooruit. Zelf ben ik ervan overtuigd dat het niet alleen gaat om de communicatie met de patiënt, maar ook over de communicatie met diens naasten zoals partner en familie.
De kwakzalver
De medische wetenschap heeft ons veel gebracht en gaat ons in de toekomst nog veel meer brengen. De levensverwachting van de mens is sinds de middeleeuwen verdubbeld. Zelfs in de strijd tegen zeer complexe ziektes zoals aids, ebola en kanker zijn er doorbraken. In de Middeleeuwen werden ziektes zoals de pest gezien als een straf van God. Er was geen kennis over de oorzaak van de ziekte en er waren geen effectieve medische behandelingen. De kwakzalver was een oplichter en een boef, maar hij verkocht ook hoop en vertrouwen.
De kloof
Die eeuwenlange strijd tegen kwakzalverij (die trouwens ook vandaag de dag nog relevant is) heeft een keerzijde. Naar mijn mening belemmert het ons om “communicatie” te zien als onderdeel van een “medische handeling”. Communicatie wordt nu vooral gezien al randvoorwaarde of als procesfactor. De huidige norm voor goede communicatie nu is dat er oprechte aandacht voor de patiënt is. Daarbij wordt juiste, relevante en waar nodig feitelijke of volledige informatie gegeven. Minstens zo boeiend als het interview met Andrea Evers zijn de reacties van lezers onderaan het artikel. De scepsis druipt ervan af. Het onderzoek van Evers roept dan ook veel weerstand op. En waarom?
Morgen of overmorgen
Zoals de medicatie wordt afgestemd op de medische handeling en op de persoon, zo gaan we straks ook de communicatie afstemmen op de medische handeling en op de persoon. Zelf ben ik ervan overtuigd dat we deze stap vooruit binnen nu en enkele jaren gaan zetten.
Vera van Kampen
Communicatietrainer en eigenaar van Hospitality in de Zorg
Neem ook eens een kijkje bij www.calyxtraining.nl, sterk in telefoontraining, training klantgericht communiceren en helpdesk training.
Bronnen:
- Andrea Evers wint Stevinpremie voor kennisbenutting, 21 juni 2019, Tekst: Merijn van Nuland. Beeld: Sean van der Steen & NWO. https://www.universiteitleiden.nl/nieuws/2019/06/leiden-trekt-veel-vrijdenkers-aan
- Hoogleraar: Placebo-effect speelt rol bij alle behandelingen en medicijnen, 28 augustus 2019, NU.nl – Dorien Dijkhuis. https://www.nu.nl/gezondheid/5983350/hoogleraar-placebo-effect-speelt-rol-bij-alle-behandelingen-en-medicijnen.html